Ik loop over het Srebrenica Genocide Memorial in Potočari. De zon staat hoog aan de hemel en schijnt op de duizenden witte grafstenen. Naast mij lijkt een vrouw met haar dochter opzoek te zijn naar iets. Iedere keer zie ik haar op een grafsteen de naam lezen waarna ze vervolgens verder loopt. Naar wie zou ze opzoek zijn? Haar vader, man of misschien een vriend? Ik draai mijzelf weg, omdat ik haar niet wil nastaren. De gedachte dat ik hier zou lopen opzoek naar iemand geeft mij rillingen. Ik voel dat de tranen in mijn ogen staan en vraag mij een ding af; Hoe heeft dit ooit kunnen gebeuren?
Een bezoek aan Srebrenica. Ik ben er nog steeds stil van. Ooit ver weg had ik wel eens van deze vreselijke gebeurtenis gehoord, maar als ik er nu aan terug denk durf ik te zeggen dat ik simpelweg niks er van af wist.
Op het moment van schrijven is De Val van Srebrenica precies 23 jaar geleden. Het klinkt voor ons als geschiedenis, maar voor velen mensen in Bosnie en Herzegovina voelt het nog als de dag van gisteren en is het een pijn die ze nog dagelijks meedragen. Nu kan ik begrijpen dat mijn lezers, net als ik niet weten wat er nou precies is gebeurt. Daarom even wat uitleg om even je geheugen op te frissen.
Bosnische burgeroorlog
In Bosnie en Herzegovina leven vandaag de dag Boschnische moslims, Kroaten en Serviërs vredig langs elkaar, maar dat is niet altijd het geval geweest. Toen voormalig Joegoslavië uit elkaar viel ontstond er een burgeroorlog. In het gebied, wat nu Bosnië en Herzegovina heet, leven namelijk Kroaten, Serviërs en Boschnische Moslims. De spanningen tussen deze bevolkingsgroepen liepen hoog op. De Bosnische Serviërs en Kroaten wilde een republiek Servië en samen met Ratko Mladic bezetten zij 70% van het land. Dit ging gepaard met gruwelijke misdaden tegen de menselijkheid, waaronder moorden en ethnische zuiveringen.
Om de Boschnische Moslims te beschermen besloot de VN veilige gebieden aan te wijzen. Een van deze gebieden was Srebrenica. Dit is een gemeente in het oosten van Bosnië bevolkt door Boschnische Moslims, maar omringd door gebied in Servische handen. Toen in 1993 de gevechten te heftig werden stemde de tweede kamer in om ook Nederlandse troepen naar Srebrenica te sturen. Onder de naam Dutchbat vertrokken ze in 1994 richting Potočari. Hier zorgden de troepen voor veiligheid. Ze waren licht bewapend en spraken af om zich niet te mengen in de strijd. Vanuit het hele land zochten Bosnische Moslims hier veiligheid.
De Val van Srebrenica
Maar helaas was het niet zo veilig als in eerste instantie werd gedacht. Op 11 juli 1995 (alweer 23 jaar geleden) vielen Servische troepen onder bevel van generaal Ratko Mladic met tanks Srebrenica binnen. Iedereen sloeg op de vlucht richting Potočari, waar de VN-troepen hun basis hadden. Doordat Dutchbat licht bewapend was konden zij niks doen en de luchtsteun van de NAVO werd meerdere keren geweigerd. In Potočari werden onder leiding van Ratko Mladic de mannen en jongens gescheiden van hun vrouwen en afgevoerd. Later bleek dat de meer dan 8000 afgevoerde mensen allemaal zijn vermoord. Het was de ergste genocide na de tweede wereldoorlog.
Bezoek aan Srebrenica in 2018
Om meer te weten te komen over Srebrenica besloot ik tijdens de Balkan roadtrip een bezoek te brengen aan deze stad. Hoe is het nu? Worden de Nederlanders nog steeds verantwoordelijk gesteld voor de gruweldaden in 1995 en zou je anders worden aangekeken wanneer je in de gemeente met een Nederlands kenteken rondrijdt?
Op 23 juni 2018 bracht ik een bezoek aan Srebrenica. Nadat we de stad waren ingereden hadden mijn reisgenoot en ik geen idee waar we heen moesten. Daarom besloten we eerst een typische Bosnische koffie (50 cent) te drinken. We werden enorm vriendelijk ontvangen.
Hierna vervolgenden we onze rit door het centrum van Srebrenica. De gemeente zag er verlaten uit en er waren maar weinig mensen op straat. Ondanks dat we eindelijk blauwe lucht hadden (het heeft zoveel geregend tijdens de roadtrip) kreeg ik toch een kil gevoel bij deze stad.
Srebrenica tour boeken
Om meer te weten te komen over Srebrenica wilde we graag een tour boeken. In de hoofdstad Sarajevo hadden we dit namelijk ook gedaan. In het centrum is een klein toeristenbureau waar men meer informatie kan krijgen. Dus daar reden we naar toe. Helaas is deze toeristen informatie in de weekenden gesloten. Op het internet kon ik zelf ook niet heel veel vinden dus bij deze alle informatie in dit artikel.
Het Srebrenica Genocide Memorial (ook wel Srebrenica Herinneringscentrum) in Potočari is iedere dag tussen 08:00 en 16:00 gratis te bezoeken. Een tour met een gids die je alles kan vertellen over de Bosnische oorlog kun je vooraf online reserveren ( zie foto hieronder).
Na een kort bezoek aan het toeristen bureau (die dus gesloten was) vervolgden we onze reis naar de stad Potočari. In deze stad was ook de voormalige Nederlandse Dutchbat gevestigd.
Het Srebrenica herdenkingscentrum in Potočari staat vol met witte grafstenen en er lijkt echt geen einde aan te komen. Tijdens de roadtrip was het constant bewolkt en regenachtig, maar juist op deze dag scheen de zon. Dit was enorm bijzonder.
Na binnenkomst wees een aardige man ons op het kleine museum op het terrein. In gebrekkig Engels legde hij uit dat ze bijna gingen sluiten, maar dat we nog wel even snel naar binnen konden om te kijken. In het kleine museum tref je foto’s aan die gemaakt zijn tijdens de Bosnische oorlog (er hangen ongeveer 15 foto’s).
Alle indrukken vielen mij behoorlijk zwaar en steeds liep ik met een brok in mijn keel. Eenmaal buiten kwam de man weer op ons af. Hij wilde ons graag meer laten zien. Hij sprak bijna geen Engels, maar ik vond het enorm bijzonder dat hij zo’n moeite deed.
Samen staken we de weg over. Na een aantal minuten arriveerden we bij een enorm groot pand. Hier deed hij voor ons een grote deur open. “Take your time” is wat hij zei. En die tijd hadden we zeker nodig.
Srebrenica “UN SAFE ZONE” exhibition.
Nadat de deur open was gegaan betraden we een grote hal. Dit was de hal waar de Dutchbat had gezeten. De hal was kil, leeg en enorm groot. Alles was nog zoals het ooit daar is achtergelaten en dat gaf mij rillingen. Ik heb minutenlang voor deze deur gestaan. Dit was ooit de wapenkamer. Er is niks veranderd, want er staan nog steeds Nederlandse teksten op de deur.
Nu kun je je afvragen; waarom is deze hal nog steeds in gebruik? Dit omdat er nu een expositie plaats vindt over de gruwelgebeurtenissen in 1995. De expositie die onder de naam Srebrenica “UN SAFE ZONE” exhibition, neemt je door middel van foto’s en teksten mee naar het verleden. Het laat zien dat Srebrenica nooit vergeten mag worden.
De expositie is schokkend om te zien, maar het zet je wel aan het denken. Het laat je beseffen hoe blij wij hier in Nederland mogen zijn dat we in vrijheid leven. Regelmatig hoor ik mensen zeuren over hun leven, niks is goed genoeg en het moet altijd maar beter. Denk de volgende keer na als jij weer aan het zeuren bent. Wij mogen echt in onze handjes knijpen met onze vrijheid!
Als je goed kijkt zie je mij staan op de eerste foto in de grote hal. Deze foto’s maakte mijn reisgenoot Tom. Zelf heb ik maar weinig foto’s gemaakt, omdat ik dat op de een af andere manier niet zo gepast vond. Achteraf gezien ben ik natuurlijk wel enorm blij met deze foto’s. Dit vooral om in dit artikel te laten zien hoe Srebrenica vandaag de dag er uit ziet.
Aan het einde van de dag was ik totaal leeg. Het bezoek aan het Srebrenica herdekingscentrum in Potočari heeft een enorme impact op mij gehad. Zelfs op het moment van schrijven voel ik het nog steeds. Ik was graag in gesprek gegaan met een lokale gids om meer te weten te komen over de genocide van Srebrenica. Maar helaas doordat we op zaterdag er waren konden we geen Srebrenica tour boeken.
Overnachten in Srebrenica
We hebben er nog over nagedacht om te overnachten in Srebrenica, maar ook op zondag was er geen mogelijkheid om een tour te boeken. Wil je nou overnachten in Srebrinica dan kan ik Hostel Srebrenica aanbevelen. Wij zijn daar even geweest om meer informatie te vragen en ze waren echt enorm vriendelijk. Aanrader dus!
Ik ga zitten op het trapje voor de expositie. “Loop maar vast, ik kom zo” roep ik naar Tom en de man die al vooruit zijn gelopen. Ik voel de warmte van de zon op mijn gezicht, de wind blaast door mijn haren, ik voel mij vrij. Even staar ik voor mij uit. Verschillende gedachtes komen naar boven. Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Wij zijn toch allemaal mensen? Ik ben even heel stil. Stil van alles wat ik heb gezien en gehoord. En dan komt het besef, het besef wat mij het ergste lijkt; dat je weet, dat je een fout hebt gemaakt, maar dat je die nooit, maar dan ook nooit meer kan terug draaien…
Never forget Srebrenica!
11 – 07 -1995
